سووشونِ سینما؛ دور شدن از ریشه‌های اعتقادی یک شاهکار ادبی
نسخه سینمایی «سووشون» به کارگردانی نرگس آبیار، با وجود اتکا به یکی از شاخص‌ترین رمان‌های متعهد معاصر، از منظر التزام به ارزش‌های دینی و فرهنگی دچار ضعف جدی است
فیلم سینمایی سووشون که بر اساس رمان ماندگار سیمین دانشور ساخته شده، انتظارها را برای وفاداری به روح اثر، شخصیت‌پردازی‌ها و بار فرهنگی و اعتقادی آن بالا برده بود. اما آنچه روی پرده آمد، با وجود بهره‌مندی از فیلمنامه‌ای غنی و بستر تاریخی و بومی قدرتمند، متأسفانه در مواردی از اصول و ارزش‌های اسلامی و ایرانی فاصله گرفت و همین مسئله نقدهایی جدی را متوجه این اثر کرده است.
در بخش‌هایی از فیلم، صحنه‌هایی دیده می‌شود که نه‌تنها با عرف و اخلاق اسلامی در تضاد است، بلکه به شکلی غیرضروری در اثر گنجانده شده‌اند. نمایش تماس بدنی بین نامحرم، رقص و حرکات اغواگرانه، نگاه‌های معنادار و خمار که عملاً چیزی به روایت اضافه نمی‌کنند، نمونه‌هایی از این سکانس‌ها هستند. این در حالی است که سووشون به عنوان یک روایت زنانه مقاوم در بستر استعمار و وطن‌دوستی، می‌توانست بدون توسل به این عناصر، پیام خود را بهتر منتقل کند.
عدم دقت به مسائل شرعی و خطوط قرمز اخلاقی در فیلم، باعث شده تا ارزش روایی و هنری آن زیر سؤال برود و تماشاگر متدین و خانواده‌محور، که می‌توانست مخاطب اصلی این روایت باشد، از فیلم فاصله بگیرد. همچنین کارگردانی اثر که می‌توانست با توجه به محتوای ارزشی رمان، نگاهی وزین و هنرمندانه به اثر داشته باشد، گاه بیشتر متمایل به زیبایی بصری سطحی و نمایش‌گرایی بوده تا عمق‌بخشی به مفاهیم.
فیلمی با چنین پشتوانه فرهنگی و ادبی، فرصت بزرگی برای ارتقاء سلیقه عمومی و بازخوانی تاریخ ایران در قالبی بومی بود، اما پرداخت سهل‌انگارانه به ظواهر و بی‌توجهی به باطن ارزشی آن، از ظرفیت‌های حقیقی این اثر کاست.
نکته‌ی قابل تأمل در این میان، کارگردانی خانم نرگس آبیار است؛ فیلم‌سازی که تا پیش از این با آثاری چون شیار ۱۴۳، نفس و به شبی که ماه کامل شد شناخته می‌شد؛ آثاری که همگی ضمن پرداختن به مضامین عمیق انسانی، خانوادگی و ملی، در چارچوب اخلاقی و فرهنگی جامعه ایرانی حرکت می‌کردند و به رعایت ارزش‌های اسلامی نیز توجه داشتند. اما در «سووشون»، نوع نگاه کارگردان به شخصیت‌ها، فضای تصویری، میزانسن‌ها و برخی انتخاب‌های محتوایی، به‌ویژه در نمایش بی‌پروای روابط و سکانس‌های غیرضروری، کاملاً از مسیر ارزش‌محور آثار پیشین او فاصله گرفته است. این چرخش ناگهانی در سبک روایت و انتخاب فرم اجرایی، این سوال را برای بسیاری از مخاطبان ایجاد کرده که چرا فیلمی با چنین پیشینه ادبی و اعتقادی، به مسیری سطحی و گاه ناسازگار با فرهنگ بومی و دینی سوق یافته است؟
در نهایت، با وجود وفاداری نسبی به خط داستانی اصلی، فیلم «سووشون» به دلیل کم‌توجهی به ارزش‌های اخلاقی و دینی، پرداخت نامتوازن به موضوعات احساسی، و فاصله گرفتن از فضای فرهنگی و فکری رمان، نتوانسته از فرصت طلایی خود برای ارائه یک اثر فاخر استفاده کند.
